Αράπιτσα

Πολεοδομικό καθεστώς

Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου: Με το Δ/γμα της 3 Απριλίου 1986 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Δ 407 της 29 Απρ 1986 καθορίζεται Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ). Η ΖΟΕ αφορά την εκτός σχεδίου περιοχή και θεσμοθετεί για την περιοχή αυτή κατώτατα όρια κατάτμησης και όρους δόμησης.

Η ζώνη του ποταμού της Αράπιτσας, από τις πηγές και μετά, περιλαμβάνεται στην ευρύτερη περιοχή που εκτείνεται νότια και δυτικά της πόλης και αναφέρεται ως ζώνη προστασίας φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, στην περιοχή του ποταμού και των πηγών που έχει κηρυχθεί ως περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλους (Α/Φ31/17.2.24/1285/8.5.76 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών (ΦΕΚ 876Β/5.7.76) επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις κατοικίας, γεωργικών αποθηκών, αντλητικών εγκαταστάσεων, υδατοδεξαμενών, φρεατίων, αθλητικών εγκαταστάσεων, τουριστικών εγκαταστάσεων, θερμοκηπίων, δημόσιων ή ιδιωτικών κτιρίων κοινής ωφελείας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, γιατί αποτελεί συνέχεια με το ποτάμι. Στην περιοχή αυτή επιτρέπεται μόνον η δόμηση για χρήσεις αναψυχής, πολιτιστικές και για δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια κοινής ωφελείας.

Πολεοδομικός σχεδιασμός: Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Νάουσας (ΓΠΣ) εγκρίθηκε με το Δ/γμα 337/19 της 7 Ιαν. 1986 και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Δ109 της 19 Φεβ. 1986. Το ΓΠΣ δέχεται πληθυσμιακό μέγεθος 20.000 κατοίκων και περιλαμβάνει κυρίως:

Την πολεοδομική οργάνωση του οικισμού με καθορισμό των ορίων της επέκτασης του Σχεδίου Πόλης και την δημιουργία επτά πολεοδομικών ενοτήτων, τον προσδιορισμό των χρήσεων γης, την γενική εκτίμηση της χωρητικότητας των πολεοδομικών ενοτήτων για το 1987 , των αναγκών σε γη και κοινωνική υποδομή καθώς και τον καθορισμό ζωνών κινήτρων και πολεοδομικών μηχανισμών.
Μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημιουργία χώρων αστικού και περιαστικού πρασίνου. Ειδικότερα προβλέπει την θεσμοθέτηση ζωνών προστασίας αρχιτεκτονικών συνόλων ιστορικής και παραδοσιακής κληρονομιάς μέσα στην πόλη, την αναβάθμιση του οικοσυστήματος του ποταμού της Αράπιτσας και την προστασία των παρόχθιων περιοχών του με φύτευση και με δημιουργία ορισμένων χώρων πρασίνου.
Προτάσεις για τα απαραίτητα έργα συγκοινωνιακής και λοιπής υποδομής.

Η περιοχή παρέμβασης καλύπτει ολόκληρο σχεδόν το τμήμα της Αράπιτσας που διατρέχει τον πολεοδομικό ιστό και περιλαμβάνεται στα όρια του ΓΠΣ της Νάουσας. Στα σχέδια και στο κείμενο του εγκριτικού διατάγματος γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένες ρυθμίσεις που αφορούν την περιοχή και οι οποίες προσδιορίζουν το θεσμικό καθεστώς που διέπει την περιοχή και επομένως οριοθετεί το είδος και το εύρος των επιτρεπτών παρεμβάσεων.

Γεωγραφικό Στίγμα

Η περιοχή παρέμβασης περιλαμβάνει τις παρόχθιες ζώνες του ποταμού Αράπιτσα, και οριοθετείται από τις οδούς: Αριστοτέλους, Κοκκίνου, Παρόδων Στουμπάνων, Αγίου Νικολάου, Μπάλια, Παύλου Μελά, Ρήγα Φεραίου, Περδικάρη, Βύρωνος, συμπεριλαμβανομένου τμήματος του Δημοτικού Πάρκου και του οικοπέδου πρώην εργοστασίου Λαναρά έως τα όρια της επαρχιακής οδού Νάουσας- Σ.Σ. Νάουσας. Περιλαμβάνει την ίδια την κοίτη του ποταμού (νερό, όχθες, πρασιές, χλωρίδα, πανίδα) η οποία βρίσκεται σε σημαντικά χαμηλότερη υψομετρική στάθμη από αυτή των παράπλευρων δρόμων, όσο και τα δύο μέτωπα των κτιρίων προς αυτό, καθώς και τους κοινόχρηστους χώρους, τις πλατείες των παρόχθιων ζωνών και των διερχόμενων δρόμων που οδηγούν προς και από το ποτάμι.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της περιοχής είναι το ιστορικό κέντρο, δηλαδή ένα σύνολο παραδοσιακών κτιρίων, κατοικιών και βιοτεχνιών, που διατηρώντας την μορφολογία της αρχιτεκτονικής του προηγούμενου αιώνα συνθέτουν έναν ιδιαίτερο πολεοδομικό ιστό, που αποτελεί πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά του τόπου.

Την περιοχή χαρακτηρίζουν μεγάλες βιομηχανικές μονάδες (ΥΦΕΝ- ΕΣΤΙΑ, ΠΕΛΛΑ-ΟΛΥΜΠΟΣ, ΒΑΡΒΑΡΕΣΣΟΣ, ΒΕΤΛΑΝΣ, ΜΠΙΛΗ ΤΣΙΤΣΗ) οι περισσότερες των οποίων έχουν πάψει να λειτουργούν. Πρόκειται για κτιριακές εγκαταστάσεις μεγάλης έκτασης, οι οποίες μαρτυρούν την άλλοτε βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης. Η αποβιομηχάνιση που επήλθε με την πάροδο του χρόνου, δημιούργησε αρκετά προβλήματα, που έχουν σχέση με την βιωσιμότητα της πόλης σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο. Από εκεί και πέρα η μοναδική διέξοδος που διαφάνηκε για την ανάπτυξη της Νάουσας, ήταν ο προσανατολισμός στο τριτογενή τομέα και ιδιαίτερα στον τουρισμό.

Στην περιοχή συναντάμε πέντε (5) γέφυρες κατασκευασμένες από οπλισμένο σκυρόδεμα, που συνδέουν τις δύο πλευρές του ποταμού καθώς και ένα σύστημα πεζοδρόμων, ελεύθερων χώρων, πλατειών και χώρων πρασίνου.

Ο Χώρος Θυσίας που βρίσκεται στην γέφυρα Στουμπάνων, αξίζει ιδιαίτερης μνείας λόγω της θυσίας των γυναικών της Νάουσας που μαζί με τα παιδιά τους προτίμησαν να θυσιαστούν παρά να σκλαβωθούν, κατά το Ολοκαύτωμα της πόλης από τους Τούρκους το 1822, χάρη στην οποία η Νάουσα χαρακτηρίστηκε ως Ηρωική πόλη, τίτλο που κατέχει μόνη της σε όλη την Ελλάδα, σύμφωνα με Βασιλικό Διάταγμα.

Καλύπτει έκταση περίπου ενενήντα (90) στρεμμάτων, με 42 οικοδομικά τετράγωνα, κατοικούν σε αυτή 2.200 περίπου κάτοικοι (με βάση την πρωτογενή έρευνα που διεξήχθη) σε 750 περίπου νοικοκυριά, και έχουν την έδρα τους 49 επιχειρήσεις κάθε μορφής.

Το αστικό μέτωπο καλύπτει περίπου 150 ιδιοκτησίες (80 περίπου στην Βόρεια όχθη και 70 περίπου στην Νότια όχθη του ποταμού) οι 10 εκ των οποίων είναι παραδοσιακά κτίρια.

Χαρακτηριστικά Περιοχής Παρέμβασης

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής παρέμβασης, μπορούν να συνοψισθούν στα εξής σημεία:

Πλούσιο φυσικό περιβάλλον, που περιλαμβάνει την κοίτη του ποταμού σε μήκος 1.050 μέτρων, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένη χλωρίδα και μικροπανίδα η οποία διατηρείται σε ολόκληρη σχεδόν την διάρκεια του χρόνου, με υψηλή αισθητική αξία, επιστημονικό ενδιαφέρον και μεγάλες οικονομικές δυνατότητες.
Ύπαρξη μεγάλων, στην πλειοψηφία τους μη ενεργών, βιομηχανικών κτιρίων, που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του πολιτισμού και της ιστορίας της πόλης και της περιοχής.
Παρουσία ενός πλέγματος διαδρομών και δημοσίων χώρων χωρίς στοιχεία συνέχειας και με διαμορφώσεις και επεμβάσεις σε επιλεγμένα μόνο σημεία.
Ύπαρξη χώρων μεγάλης ιστορικής αξίας, όπως ο χώρος Θυσίας, και δραστηριοτήτων σημαντικής πολιτιστικής σημασίας (σύλλογος Γενίτσαροι και Μπούλες, Εστία Μουσών, κλπ.)
Ύπαρξη μεγάλου αριθμού συνταξιούχων και ατόμων μεγάλης ηλικίας, οι οποίοι ζουν μόνοι τους, αποτελώντας μια ζωντανή απεικόνιση της φθίνουσας πορείας της περιοχής.

Τα οικονομικά χαρακτηριστικά της περιοχής παρέμβασης ειδικότερα αλλά και της πόλης της Νάουσας γενικότερα, εμφανίζονται ως:

έντονη αποβιομηχάνιση, η οποία ξεκίνησε από την περιοχή παρέμβασης με το κλείσιμο των μεγάλων βιομηχανιών ΒΕΤΛΑΝΣ και ΠΕΛΛΑ – ΟΛΥΜΠΟΣ και επεκτάθηκε και σε άλλες μονάδες παραγωγής στην πόλη της Νάουσας,
υψηλότατα ποσοστά ανεργίας, που ξεπερνούν κατά πολύ τους μέσους όρους σε επίπεδο Νομού, Περιφέρειας και χώρας και ύπαρξη φαινομένων υποαπασχόλησης καθώς μεγάλο τμήμα του πληθυσμού αναγκάζεται να απασχολείται σε εποχιακές εργασίες που δεν εξασφαλίζουν τα απαραίτητα για μια αξιοπρεπή διαβίωση,
στασιμότητα του πρωτογενούς τομέα, ο οποίος ήταν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 ιδιαίτερα ανεπτυγμένος, ωστόσο δεν κατάφερε να προσαρμοσθεί έγκαιρα στις μεταβολές που σημειώθηκαν στις διεθνείς κυρίως αγορές, χάνοντας έτσι τον κυρίαρχο του ρόλο και αφαιρώντας μια σημαντική διέξοδο απασχόλησης από τους κατοίκους της περιοχής,
ύπαρξη σημαντικών τουριστικών πόρων (αρχαιολογικοί χώροι, χιονοδρομικά κέντρα, το άλσος του Αγίου Νικολάου, τα ορεινά μονοπάτια με σημαντικότερο όλων το Ε4 που διασχίζει ολόκληρη της Ευρώπη, σημαντικές δραστηριότητες πολιτισμού, όπως η Αποκριά, με το γνωστό έθιμο του Γενίτσαρου και της Μπούλας, οι Δρόμοι του Κρασιού, κλπ.) που επιτρέπουν την έκφραση αισιοδοξίας για την πορεία του τουρισμού στην περιοχή, και
στροφή της οικονομικής δραστηριότητας προς την κατεύθυνση του τριτογενούς τομέα, και πιο συγκεκριμένα της παροχής υπηρεσιών τουριστικού χαρακτήρα, στροφή η οποία τεκμηριώνεται από τον μεγάλο αριθμό των σχετικών επενδύσεων τα τελευταία χρόνια.

Ποια είναι η περιοχή της Αράπιτσα

Στην Αράπιτσα κατοικούν περίπου 2.200 κάτοικοι (σύμφωνα με την Απογραφή του 2001). Τα σημαντικότερα προβλήματα της περιοχής είναι η εξαιρετικά υψηλή ανεργία και το χαμηλό κατά κεφαλή εισόδημα.

Σε σχέση με την ηλικιακή σύνθεση, η Αράπιτσα παρουσιάζει χαμηλά ποσοστά παιδικού πληθυσμού (0-15) και κύρια (ανά)παραγωγικού πληθυσμού (30-45), ενώ παρουσιάζει υψηλότερα ποσοστά νέων (20-25), δεύτερης ηλικίας (50-55), και ηλικιωμένων (>69).

Όσον αφορά την αγορά εργασίας στη γενικότερη περιοχή της Νάουσας από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, ξεκινά μια πορεία έντονης αποβιομηχάνισης στην περιοχή, η οποία κορυφώνεται με το κλείσιμο δύο μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, της ΒΕΤΛΑΝΣ - ΝΑΟΥΣΑ και της ΠΕΛΛΑ – ΟΛΥΜΠΟΣ, γεγονός που δημιουργεί μεγάλο αριθμό ανέργων (επλήγησαν 900 περίπου οικογένειες) που είναι αδύνατο να απορροφήσει η τοπική αγορά.

Σε συνδυασμό μάλιστα με την συνεχή μείωση του εισοδήματος που προέρχεται από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και την εμπορία και μεταποίηση φρούτων, έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα αρνητικό πλαίσιο απασχόλησης στην περιοχή, που εκφράζεται μέσα από τα υψηλότατα ποσοστά ανεργίας της τάξης του 30% για το 2000, παρουσιάζοντας γεωμετρική αύξηση σε σχέση με τα ποσοστά ανεργίας του 1981 και του 1991 (6,8% και 9,3% αντίστοιχα) χωρίς ουσιαστικές ελπίδες για άμεση αντιστροφή της πραγματικότητας αυτής.

Εν γένει, ο τριτογενής τομέας είναι η κύρια οικονομική δραστηριότητα και όσον αφορά την απασχόληση των κατοίκων (γύρω στο 79% απασχολούνται στο εμπόριο και τις υπηρεσίες) Σχεδόν στο σύνολό τους οι επιχειρήσεις της περιοχής είναι μικρές επιχειρήσεις στη συντριπτική πλειοψηφία των οποίων (περίπου 84%) δεν απασχολούνται εργαζόμενοι πέραν του ιδιοκτήτη.

Όσον αφορά τα επίπεδα εγκληματικότητας τα τελευταία χρόνια στην Νάουσα παρουσιάζεται μια σημαντική αύξηση στα κρούσματα χρήσης ναρκωτικών, με παράλληλη μείωση των περιστατικών κλοπών.

Το επιχειρησιακό σχέδιο που υλοποιείται κατάφερε να αντιμετωπίσει μέρος των προβλημάτων και στόχο έχει να τα αντιμετωπίσει στο σύνολό τους.

Στην προσπάθεια αυτή σημαντική είναι η συμβολή των κατοίκων που δραστηριοποιούνται με την ενεργή συμμετοχή τους στις δράσεις του Σχεδίου, βελτιώνοντας και αναβαθμίζοντας την ποιότητα της ζωής τους.